HAMLET

​

Genelde sanat eserini, özelde ise bir tiyatro metnini anlamak ve yorumlamak için ilerletilen araştırma süreçlerinin bir ayağı elbette metin üzerine yazılmış ikincil kaynaklar, incelemeler ve akademik çalışmalar olur.

Ancak herhangi bir eseri yorumlama girişimi, somut birkaç kanıt üzerine inşa edilmiş sayısız varsayımla şekillenir ve kimi zaman eserin uzunluğunu kat be kat aşacak okumalara dönüşür. 

​

Gezinmekte olduğunuz bu sitede derlenen ve masa başı çalışması sırasında bahis konusu edilen, prova sürecinde yoğun bir çeviri ve araştırma desteğiyle çalışan ekibin katkısıyla derlenen bilgi ve belgelerin hayli az bir kısmını oluşturan dokümanlardır. 

​

 Akademik içerikli dokümanlarda, çalışmanın aslından farklı olarak, amaç doğrultusunda yapılmış kısaltmalar bulunabilir. 

​

​

Psikanalizden plastik sanatlara, müzikaller den animasyonlara pek çok kurguya ilham, pek çok fikir ve yaratıya kaynak olan Hamlet'in içerdikleri hakkında yazılmış olan külliyatın büyüklüğüne örnek teşkil etmesi açısından aşağıda Hamlet ve Horatio arasında geçen diyalogdaki bir "virgül" üzerine yazılmış ve bu çalışma kapsamında Türkçeye çevrilmiş incelemeyi ekliyoruz. 

​

​

Horatio'nun Hamlet'e Haberi

​

Horatio, Marcellus ve Bernardo, merhum Kral Hamlet'in hayaleti ile ortak karşılaşmalarını izleyen sabah Prens Hamlet'e bunu anlatmaya giderler. Onu, kraliyet sarayındaki konsey odasında, annesinin yakın zamandaki "aceleye getirilmiş evliliği" hakkında kendi kendine konuşurken bulurlar. (Hamlet, I, ii, 160 ff)

Konuşma sırasında, Danimarka'daki güncel meselelere ilişkin düşünceleri onu sürekli olarak babasının hatırasına götüren Hamlet, Horatio'yu  şu sözleriyle şaşkınlığa uğratır "Babam! Babamı görür gibi oluyorum". Hayalet orada olup da sadece Hamlet'e mi görünüyor diye merak eden Horatio heyecanla, "Nerede, Lordum?" diye sorar. Horatio'nun şaşkınlığını fark eden Hamlet, henüz bu şaşkınlığın nedenini bilmiyor olsa da, yanıt verir: “Kafamın içinde, Horatio”; bunun üzerine Horatio, "Onu gördüm bir kez, yaman bir kraldı" der. Hamlet'in ikinci orta boy baskısında da, birincisinde olduğu gibi, "bir kez" den sonra virgül; ilk büyük boy baskıda ise noktalı virgül vardır.

​

Horatio'nun, kralın hayaletini bir önceki gece ilk kez gördükten sonra, Marcellus'a yaptığı açıklama (I, i, 59-63) ve sabahki konuşmanın sonuna doğru Hamlet'e, merhum kralı, gördüğü hayaletin kimliği konusunda yanılgıya düşmeyecek kadar iyi tanıdığını, üzerine basarak söylemesi (I, ii, 211 ff) ışığında, yukarıda tırnak içindeki son alıntının ilk yarısı, hem orta boy baskılarda hem de ilk büyük boy baskıda imlendiği şekliyle neredeyse hiçbir anlam ifade etmemektedir. Bu versiyonlarda bulunan her iki imleme şekli de Shakespeare'e ya da Elizabeth dönemi sahne okumasına örnek teşkil etmez. Bunlar yazmanların ya da redaktörlerin eseri olabilirler, dolayısıyla, şüphe götürmez değildirler[1]

​

 

Bağlam içerisinde dikkatle ele alınırsa, imlemede basit bir değişiklikle cümleye açıklık kazandırılabilir. Hamlet'in boşlukta hiçbir şey görmezken aynı anda babasını kafasının içinde gördüğünden söz etmesi, önceki geceki "korkutucu görüntüyü" çok canlı bir şekilde hatırlayan Horatio için oldukça sarsıcı olmalıdır. Sonucunda, Horatio düşünmeden "Onu gördüm ..." der, ancak daha cümlesini bitirmeden karşısındakinin duygularına hassasiyet göstermekten çok kesinlik içeren bir ifadeyle konuşmaya başladığını fark edip durur. Aynı önceki gece Marcellus ile konuşurken yapmak zorunda olduğu gibi, bir kez daha çok kesin ve  alelacele konuşmaktan kaçınması gerekmektedir. (I, i, 70-80). Hem mahcubiyetini gizlemek, hem de cümlesini yarıda bırakmasıyla oluşan boşluğu doldurmak için, hatta belki pişmanlık yüklü bir tonda, ekler: “bir zamanlar yaman bir kraldı”. O halde açıklık getirmek için pekala “onu gördüm” den sonra bir tire işareti koyulabilir. Ya da eğer Shakespeare, ağızdan aceleyle çıkan sözleri belirtmek için, söylendiği gibi, "basit" imleme olarak virgül kullandıysa, orta boy baskıdaki virgül muhtemelen "bir kez"den değil, "gördüm"den sonra bulunmalıdır. Bu, az önce Horatio'ya atfettiğim cümlenin okunma şekline en azından daha yakın olduğunu gösterecektir.

 

Cümlenin ikinci yarısı, özellikle de yeni kral Claudius için böyle bir şey söylenemeyeceğinden, Hamlet için Horatio için olduğundan çok daha önemlidir. Bu kadarı en azından Hamlet'in bir sonraki sözlerinden anlaşılabilir: "O [Kral Hamlet] bir insandı, her şeyden önce,/ benzerini görmeyecek gözlerim".

 

Bu yorumdan sonra yatışmış olan Horatio, zoraki bir soğukkanlılık ve dikkatle seçilmiş sözcüklerle, "Lordum, ben sanırım onu dün gece gördüm" der. Bu dize, görüleceği gibi, mükemmel bir beşli ölçüdür ve vurguların düzenliliği Horatio'nun ifadesinin kasıtlılığını gösterir. Şüphesiz, bu dolaysız ve net ifade ile birkaç dakika önceki muğlak olan arasında bir karşıtlık vardır.

 

Hamlet'in şimdi biraz duygusallaşmasına rağmen, Horatio, takip eden monolog boyunca, neden bahsettiğini çok iyi bilen bir şahit ve haberci gibi, sakinliğini ve özgüvenini korur. Sonrasında hayaleti Hamlet'e tarif ederken "Tanıdım babanızı; / şu iki el daha az benzer birbirine" deyip ve birkaç dakika sonra hayaletin sakalı için “sağlığında gördüğüm gibi, siyah ama yer yer gümüş” açıklamasını yapması, kendisine merhum kral Hamlet'i “bir kez” gördüğü söyletilen cümle için önermiş olduğum türde bir düzeltmeyi haklı çıkarır.

 

W. Edward Farrison

Çeviri: Esra Eryüksel

 

 

[1]Bkz J. Dover Wilson's The Manuscript of Shakespeare's Hamlet and the Problems of Its Transmission, Cambridge, 1934, ı, 170-174, ıı, 192-215; his second edition of Hamlet, Cambridge, 1936, et seq. , pp, xxvii-xxviii and xxxi-xxxii; and also Thomas Mare Parrott and Hardin Craig (editors) The Tradgedy of Hamlet, A Critical Edition of the Second Quarto, Princeton, 1938, pp 46-47 and 56-57.