HAMLET

​

KRALİÇE OLMAK YA DA OLMAMAK

Sinem Özlek

​

Hamlet, I. Elizabeth hükümdarlığının son döneminde yazılmıştı. “Bakire Kraliçe” olarak nam salan ve İngiltere’yi Anglikanizme geri döndüren Protestan Kraliçe, kız kardeşi Kanlı Mary kadar vahşi olmasa da yüzlerce Katolik idam ettirmişti.

 Doğduğunda fazla beyaz tenli olduğu için hayalet  gibi göründüğü söylenerek öldürülmek istendiği rivayet edilen Elizabeth hakkında, hiç evlenmemiş olmasından da kaynaklanan hayli  tuhaf yorumlar arasında aslında erkek olduğu ya da aslında hermafrodit olduğu ve bu yüzden evlenmediği de vardır.

​

Kraliçenin aslen bir erkek olduğu efsanesi bir halk hikayesine dayanır, daha doğrusu onun uyarlaması gibidir. Rivayettir ki bebek yaştaki Elizabeth babası tarafından o sıralarda yaygınlaşan bir salgından korunmak için Bisley’e gönderilir ancak çoktan hastalanmıştır ve ölür, onun yerine hizmetkarların bulduğu çocuk erkektir, sürekli boynunu örten boyunluklar giymesi de adem elmasını gizlemesindendir.

 

Erkek hükümdarlığına alışık algının tanrılaşmış bir kraliçe için kurguladığı mitler bir yana, Elizabeth’in eldiven ölçülerinden ellerinin hayli irice olduğu, cildi ve saçlarıyla ilgili tıbbi bir problem yaşadığı da bilinmektedir.

 

Şatafatlı giyimi, maiyetindeki kadınların gösterişli giyinmemesine dair emri (kimi kaynaklara göre yalnızca siyah beyaz renklerinde giyinmelerine izin vardı) çiçek bozuğu cildi ve dökülen saçlarını gizleyen yoğun makyajı ve perukalarıyla olduğu kadar lanetli bir kadın olarak bilinen annesinin isminin baş harflerini taşıdığı söylenen A ve B harfli kolyeleri, tanrısal bir kimlik kazanmasını sağlayan ve Venüs’ün çizgilerini  taşıyan tabloları ile de ünlenen Elizabeth,  dişlerini çürüten tatlı düşkünlüğünün (şeker dolayısıyla tatlı o dönemde hayli pahalıydı) yanı sıra, büyük ölçüde Shakespeare’in muhayyilesi tarafından kurgulanmış Danimarka Sarayı’ndakine benzer biçimde çok fazla casus kullanmasıyla da ünlüydü. Öyle ki, Hamlet’in Folio’larından birinde Polonius’un Kraliçe’nin odasında gizlice dinlemesine  dönemde karşılığını bulan “yasal dinleme” anlamında bir not düşülmüştü.

Londra’da Kraliçe Elizabeth’in sıkılıkla uğradığı ve hatta İngiltere tarihinde ilk kez görülmüş biçimde bir bahçesindeki kiraz ağacının etrafında dans ettiği bilinen bir Pub bulunmaktadır. Gayet iyi eğitimli olan Kraliçe’nin tıpkı gemiciler gibi kaba ve küfürlü konuştuğu da hakkında söylenenler arasındadır.

​

Gelenekleri kadar batıl itikatlarına da bağlı İngiltere’de Kraliyet ailesini bağlayan çoğu uygulama hala devam ediyor;

 

Örneğin;

Kraliçenin nişan yüzüğü aile yadigarı taşlardan yapılır. (Diana bu kuralı bozmuş, yüzüğünü katalogdan seçmiştir)12. yy’dan itibaren kürk giymeleri aslında yasaktır. Hediyenin içeriği ne olursa olsun, bütün hediyeler Birleşik Krallığa ait olduğundan nezaketle kabul edilmek zorundadır; Taç giyme törenleri tahta oturduktan sonra gerçekleşebilir, örneğin hala tahtta olan II. Elizabeth 1952’de tahta geçip 1953’te törenle taç giymiştir. Kraliyet kadınları Düşes Eğimi denilen yalnızca bileklerin üst üste geldiği biçimde oturur ve bacak bacak üstüne atmazlar.

 

Kraliçeye arkanızı dönemez, Kraliçe ayağa kalktığında oturamaz, yemeğini bitirdiğinde yemeye devam edemezsiniz, masalarda katı kurallı bir protokol sırasıyla oturulur ve ancak bu sıraya salona giriş yapılır, Kraliçe’nin eşi dahi olsanız Kraliçe’nin birkaç adım ötesinde bulunmanız gerekir, nitekim prens eşi bu gün hala Kraliçe Elizabeth’in birkaç adım gerisinde yürümektedir

 

Britanya’daki tüm kuğular 12. Yy’dan bu yana Kraliçe’ye aittir, Kuğucubaşı tarafından resmi törenle kontrol edilir, kraliyet ailesinden olmayanlar aslında onlara dokunamaz, imza vermekse kesinlikle yasaktır

İngiliz Kraliyet ailesinde bebekler, İsa’nın da suyuyla vaftiz edildiğine inanılan Jordan nehrinden getirilen suyla vaftiz edilir

1666’da çıkan bir yangından sonra leşleri yiyen ve diğer hayvanların aksine insanlara zarar vermeyen kuzgunlardan Londra kulesinde 6 Kuzgun bulunmaz ise Krallığın yıkılacağına inanılır, bu gerekçeyle halen kulede çok sayıda kuzgun beslenir hatta rivayete göre kaçamasınlar diye bazılarının kanat tüyleri kesilir…

Danimarka’da geçen bir oyun için İngiltere’den dem vurmak elbette ki farklı bulunabilir, ancak şu bir gerçektir ki Shakespeare’in farklı ülkelerde geçen oyunlarında da aslen İngiltere’nin güncel denklemlerine vurgu yapılmakta ve pek de bilgi çağı sayılamayacak bir zamanda Shakespeare coğrafya ve kültürle ilgili bilgi açıklarını kendi deneyimleriyle tamamlamaktadır (Dönem oyunlarının bazılarında o dönemde henüz icat edilmemiş şeyleri kullandırdığı, ülkelere oyunun döneminin değil kendi çağının adlarını verdiği görülür, Kış Masalı’nda denize kıyısı olmayan ülkeye gemi yolculuğu yaptırmıştır, 30 yaşındaki Hamlet’in o kadar yıldır ne yaptığını açıklamaması da kimi kuramcılarca bu hatalardan biri olarak kabul edilir)

 

Kaynaklara göre Shakespeare’in babası da Katolik’ti. Hayaletlere duyulan inancın hayli yüksek olduğu dönemde, her ne kadar Protestanlar Araf’a inanmasalar da, genel olarak hayaletlerin ölümden hemen sonra ikna edici yanılsamalarla görülebileceğine, Katolikler ise tamamlanmamış işleri olan ruhların dünyada kaldığına inanırlardı. Bu anlamda Shakespeare’in Hayaletî her iki inancın ustaca bir birleşimi olarak karşımıza çıkarttığını düşünmek yanlış olmayacaktır..

 

Kraliyetle ilişkilerini her daim ustalıkla yürüten Shakespeare’in Danimarka Prensi Hamlet’in hikayesini konu etmesinin Elizabeth’ten sonra tahta geçecek I. James’in ve karısı  potansiyel kraliçe Danimarkalı Ann’in kalbinde şimdiden bir taht kurmakla alakalı olduğunu söylemek çok mümkündür. Bu anlamda Gertrude’un Kraliçe Elizabeth’in değil de, İngiltere’nin tüm engellemelerine karşın Fransa Kralı’yla evlenip İskoçya’nın olduğu kadar Fransa’nın da kraliçesi olan Mary Stuart’ın yansıması olduğunu, Cladius’un ise Fransa/ Fransa Kralı olduğunu düşünmek ve her ne kadar tarihe Kanlı Mary olarak geçse de, gerek tahtından edilmesi gerekse Katolik mezhebine bağlılığı hem de potansiyel kralın ne de olsa öz be öz annesi olması nedeniyle  Shakespeare’in intikam planında kendisine dokundurtmadığını varsaymak yerinde olabilir. (İngiltere Krallığında başkaca sözcüklerin yanı sıra; tuvalet, parfüm ve pardon..gibi kelimelerin Fransızca olması nedeniyle kraliyet ailesinin kullanması yasak olduğu çeşitlikaynaklarda geçmektedir; Mary Stuart’ın kocası Shakespeare için çağrışımlara gebe biçimde kulak iltihabı sonucu ölmüştür)

 

Kimi araştırmalar Shakespeare'in oyunu yazdığı tarihin daha ileri bir tarih olduğunu, Shakespeare'in 1603'te yeni taç giyen I. James'in beğenisini kazanmak için yazdığını da ileri sürmektedir. 

 

Nitekim Shakespeare “Kraliçe”nin böylesi kutsandığı bir zamanda karşısına ondan daha erdemli bir prens çıkartır. Bu Prens, adı üstünde şimdi ya da doğal sırasıyla olmasa da geleceğin kralıdır. Hikayenin sonunda gerekli intikamı alamazsa tahta geçecek olan kişi Norveç Kralı olur ki, o sıralar gerçekte Norveç Kralı I. James’in kardeşiydi. Ve nitekim Shakespeare Hamlet’i yazdığı sırada James’in erkek kardeşi IV.Christian (Danimarka’da doğan kraliyet ailesi üyeleri vaftize kadar isimlendirilmez, Danimarka kralları geleneksel olarak ya Frederic ya da Christian adını almak zorundadırlar ve Hamlet oyununun içinde, belki de bu gerekçeyle Cladius’un adı tek bir kez bile geçmez)   Norveç ve Danimarka hükümdarlığı kralıydı ve babaları da Elsinore Şatosu’na ilham olan Kronborg(taç kalesi) Kalesi’ni tarihe kazandıran kişiydi ve bu denize sıfır kale Baltık denizine açılan bir kapı olarak  Kuzey Avrupa tarihinde önemli bir rol oynayacaktı.

​